Tıbbi Atık kontrolü talimatı

1.AMAÇ
 .........Hastanesi kliniklerinde oluşan her türlü tıbbi atığın (Tıbbi Atıkların Yönetmeliği Resmi gazete No:25883 Resmi Gazete Tarihi :22.07.2005 ile yayınlanan  yönetmelik  Madde :1 )uyarınca toplanması,taşınması, geçici depolanması ve bu atıkların çalışanlara ve çevreye verebilecekleri zararları en aza indirmek için gereken işlemlerin yapılmasıdır.
2.SORUMLULUK
Tıbbi atıkların kliniklerde kontrolünden ve depolanmasından sorumlu olanlar, kliniklerde çalışan tüm personel , hemşireler ve  doktorlardır. Toplanan atıkların insan sağlığına ve çevreye verebilecekleri zararı en aza indirmek için Hastane tıbbi atık  deposunda saklanmasından, belediyeye tesliminin sağlanmasından ve yukarda anılan yönetmelik uyarınca yürütülmesinden Tıbbi Atık Toplama Personeli  ve tıbbi atıklar sorumlu hemşiresi; Çevre ve Sağlık Bakanlığına karşı ..............  sorumludur.
3.TANIMLAR
3.1Tıbbi    Atık    Torbası: Tıbbi    Atıkların toplanmasında, yırtılmaya, delinmeye, patlamaya ve taşımaya dayanıklı;orta yoğunluklu polietilen hammaddeden sızdırmaz,çift taban dikişli ve körüksüz olarak üretilen ,çift kat kalınlığı 100 mikron olan ,en az 10 kg kaldırma kapasiteli, üzerinde görülebilecek büyüklükte ve her iki yüzünde “ULUSLARARASI BİYOTEHLİKE” amblemi ile “DİKKAT TIBBİ ATIK” ibaresini taşıyan kırmız renkli plastik torbalar kullanılır.Torbalar en fazla ¾ oranında doldurulur,ağızları sıkıca bağlanır.
3.2 Kesici-Delici Atık Kabı:Kesici ve delici atıkların toplanması ve biriktirilmesi amacıyla kullanılan,delinmeye,yırtılmaya,kırılmaya ve    patlamaya    dayanıklı su geçirmez ve sızdırmaz ,açılması ve karıştırılması mümkün olmayan üzerinde “ULUSLARARASI BİYOTEHLİKE” amblemi ile “DİKKAT! KESİCİ ve DELİCİ TIBBİ ATIK” ibaresi taşıyan plastik sarı renkli kutu.  
3.3 Uluslararası Biyotehlike Amblemi:Tıbbi Atık torbaları veya kapları ile kesici-delici atık kapları ve Tıbbi Atık Toplama Aracı ile geçici depolama birimlerinin üzerlerinde bulundurulması gereken Tıbbi Atıkların Yönetmeliği (Resmi gazete YayınTarihi:22.07.2005 No:25883,) ile yayınlanan  yönetmelik içinde EK-3 de verilen  amblem  kullanılır.
3.4 Tıbbi Atık Toplama Aracı :Tekerlekli,kapaklı ,paslanmaz  metal,plastik yada benzeri malzemeden yapılmış,yükleme- boşaltma esnasında torbaların hasarlanmasına veya delinmesine yol açabilecek keskin kenarları olmayan,yüklenmesi,boşaltılması,temizlenmesi
veya dezenfeksiyonu kolay ,üzerlerinde “ULUSLARARASI BİYOTEHLİKE” amblemi ile  “DİKKAT! TIBBİ ATIK” ibaresi bulunan ,dış yüzeyi turuncu renkli olan ve sadece bu iş için ayrılmış araçlardır.
3.5 Taşıma: Atıkların geçici depolama birimlerinden  uygun taşıma araçları ile alınarak bertaraf alanına götürülmesi  işlemi
3.6 Ünite içi Taşıma: Atıkların üretildikleri yerlerden, uygun taşıma araçları ile alınarak geçici depolama birimlerine götürülmesi  işlemini,
3.7 Geçici Depolama:Atıkların bertaraf alanına taşınmasından önce ünite içinde inşa edilen birimlerde 48 saati geçmemek üzere geçici süre ile bekletilmesidir.(Bekleme süresi geçici atık deposu içindeki sıcaklığın 4 °C nin altında olması koşuluyla bir haftaya kadar uzatılabilir.)  
3.8 Tıbbi Atıklar  Sorumlusu: Çevre ve Sağlık Bakanlığına karşı Başhekim  sorumludur.
3.9 Lisans:Tıbbi atık taşıyan firma veya belediyelerin Valilikten ve veya Çevre Ve Orman Bakanlığından aldıkları belgeyi ifade eder.
3.10 Kontaminasyon: Bir enfeksiyöz  etkenin herhangi bir eşyaya,yüzeye veya kişiye bulaşmasıdır.
3.11 Atıklar
3.11.1 Evsel nitelikli atık: ünitelerden kaynaklanan  mutfak atığı, bahçe atığı ve idari birimlerden kaynaklanan (ambalaj malzemeleri, şişe vb. ) atıklar olmak üzere kontamine olmamış atıklar. Siyah renkli çöp poşetinde biriktirilir.
3.11.2 Ambalaj Atığı : Ünitede kullanılarak, tekrar kullanılabilir geri dönüştürülebilir ve geri kazanılabilir plastik,metal,cam,ve kağıt karton ambalajların atıklarını,
3.11.3 Tıbbi Atık:Ünitelerden kaynaklanan enfeksiyöz,patolojik ve kesici –delici atıkları.
      3.11.3.1 Enfeksiyöz Atık: Enfeksiyon yapıcı etkenleri taşıdığı bilinen veya taşıması muhtemel başta kan ve kan ürünleri olmak üzere her türlü vücut sıvıları ile insan dokuları ,organları, plasenta fetüs ve diğer patolojik materyali; bu tür materyal ile bulaşmış  eldiven,örtü.çarşaf, bandaj,flaster, tamponlar, eküvyon ve benzeri atıklar; bakteri ve virus tutucu hava filtrelerini;enfeksiyoz ajanların laboratuar kültürlerini ve kültür stoklarını;
      3.11.3.2Patolojik Atık: Cerrahi girişim sonucu ortaya çıkan dokuları,organları vücut parçalarını,insan  fetusunu
  3.11.3.3 Kesici-Delici Atık : Şırınga ,enjektör ve diğer tüm deri altı girişim iğneleri, kullanılan gazları içinde bulunduran silindirleri,kartuşları ve kutular lanset, bistüri, bıçak, serum seti iğneleri, cerrahi sütür iğneleri,biyopsi iğneleri,intraket,kırık cam,ampul,lam-lamel,kırılmış cam tüp,ve petri kapları,gibi batma,delme ,sıyrık ve yaralanmalara neden olabilecek atıklardır. Sarı renkli kutularda biriktirilir.
3.11.4 Tehlikeli Atıklar :Ünitelerden kaynaklanan, farmasötik ve kimyasal atıklar ile ağır metal içeren atıkları ve basınçlı kapları.
      3.11.4.1 Kimyasal Atık: Ünitelerde tedavi veya tanı gibi tıbbi alanlarda kullanılan ve insan ve çevre sağlığı için çeşitli etkilerle zararlı olabilen kimyasal maddelerin gaz katı veya sıvı atıklarını,,
 3.11.4.2 Farmasötik  Atık:Kullanma   süreleri dolmuş,   veya artık kullanılmayan,ambalajı bozulmuş , dökülmüş ve kontamine olmuş ilaçlar,aşılar,serumlar ve diğer farmasötik ürünler ve bunların artıklarını ihtiva eden kullanılmış eldivenler hortumlar şişeler ve kutuları,
 3.11.4.3 Basınçlı Kaplar: Ünitelerde tedavi,tanı veya deneysel araştırmalar gibi tıbbi alanlarda.
     3.11.4.4 Ağır Metal İçeren Atıklar: Ünitelerde tedavi ve tanı  gibi tıbbi alanlarda kullanılan  termometre ,tansiyon ölçme aleti, ve radyasyondan koruma amaçlı paneller gibi alet ve ekipmanların içinde veya bünyesinde bulunan cıva,kadmiyum,kurşun içeren atıkları

4. İLGİLİ DÖKÜMANLAR
 El Yıkama ve Eldiven Giyme Talimatı
  Durum Tespit Tutanağı
Kan ve vücut sıvıları dökülmeleri ve sıçramaları temizleme talimatı
Tıbbi Atık Toplama Formu
 Tıbbi Atık Teslim Formu
Tıbbi Atık Takip Formu
5.UYGULAMA
Atıkların Ünite İçinde Ayrılması ,Toplanması ve Taşınmasını  aşamalarını aşağıdaki bilgiler doğrultusunda gerçekleştirilmesini içerir. Ünite içinde tıbbi atıkların toplaması işlemi ; tıbbi atık toplama personeli tarafından FR-TB.99 Tıbbi Atık Toplama  Formu doldurularak gerçekleştirilir.
5.1 Evsel Nitelikli Atıkların  Ünite İçinde Ayrılması ,Toplanması ve Taşınması
5.1.1 Evsel Nitelikli atıklar tıbbi,tehlikeli ve ambalaj atıklarından ayrı olarak siyah plastik torbalara toplanır.
5.1.2 Evsel Nitelikli atıklar katı atık kontrolü doğrultusunda servislerin temizlik personelleri tarafından toplanarak bertaraf edilir.
5.1.3 Evsel Nitelikli atıklar toplanmaları sırasında tıbbi atıklarla  karıştırılmazlar. Karıştırılmaları durumunda tıbbi atık olarak kabul edilirler.
5.2 Tıbbi  Atıkların  Ünite İçinde Ayrılması ,Toplanması ve Taşınması
5.2.1Tıbbi atıklar hiçbir surette evsel atıklar,ambalaj atıkları ve tehlikeli atıklarla karıştırılmaz.
5.2.2Tıbbi atıklar bu iş için eğitilmiş personel tarafından   kırmızı Tıbbi atık torbalarına konularak  toplanır.Torbalar en fazla 3\4 oranında doldurulur.Ağızları sıkıca bağlanır ve gerekli görüldüğü hallerde her bir torba yine aynı özelliklere sahip diğer bir torbaya konularak kesin sızdırmazlık sağlanır.Bu torbalar hiçbir şekilde geri kazanılmaz ve tekrar kullanılmaz,içeriği hiçbir suretle sıkıştırılmaz,torbasından çıkarılmaz,boşaltılmaz ve başka bir kaba aktarılmaz.
5.2.3 Sıvı tıbbi atıklarda uygun emici maddeler ile yoğunlaştırılarak yukarıda belirtilen torbalara konulur.Bu işlem yapılırken TL-TB.75 Kan Ve  Vücut Sıvıları Dökülmesi Sıçraması Talimatı’na uyulur.
5.2.4Kesici ve delici özelliği olan atıklar diğer tıbbi atıklardan ayrı olarak delinmeye,yırtılmaya,kırılmaya ve    patlamaya    dayanıklı su geçirmez ve sızdırmaz ,açılması ve karıştırılması mümkün olmayan üzerinde “Uluslararası Biyotehlike” amblemi ile “DİKKAT! KESİCİ ve DELİCİ TIBBİ ATIK” ibaresi taşıyan plastik sarı kutulardır. Bu kaplar en fazla 3\4 oranında doldurulur ,ağızları kapatılır ve kırmızı plastik torbalara konur.Hiçbir şekilde geri kazanılmaz ve   tekrar kullanılmaz,içeriği hiçbir suretle, sıkıştırılmaz,açılmaz boşaltılmaz ve başka bir kaba aktarılmaz.
5.2.5 Tıbbi atıklar bu iş için eğitilmiş personel tarafından ,tekerlekli,kapaklı ,paslanmaz  metal,plastik yada benzeri malzemeden yapılmış,yükleme- boşaltma esnasında torbaların hasarlanmasına veya delinmesine yol açabilecek keskin kenarları olmayan,yüklenmesi,boşaltılması,temizlenmesi veya dezenfeksiyonu kolay ve sadece bu iş için ayrılmış araçlar ile toplanır ve taşınırlar.
5.2.6 Tıbbi atıkların ünite içinde taşınmasında kullanılan araçlar turuncu renkli olacak,üzerlerinde “Uluslararası Biyotehlike” amblemi ile “DİKKAT! Tıbbi Atık” ibaresi bulunacaktır.
5.2.7 Atık torbaları asla elde taşınmaz,taşıma sırasında el ve vücut ile temastan kaçınılır,evsel nitelikli atıklarla aynı araca yüklenmez ve taşınmazlar.
5.2.8 Atık taşıma araçları her gün düzenli olarak tıbbi atık toplama personeli tarafından  temizlenir ve dezenfekte edilir.
5.2.9 Araçların içinde herhangi bir torbanın patlaması veya dökülmesi durumunda atıklar güvenli olarak boşaltılır ve taşıma aracı ivedilikle Tıbbi Atık Toplama Personeli tarafından dezenfekte  edilir.
5.2.10 Ünite içinde uygulanan toplama programı ve atık taşıma araçlarının izleyeceği güzergah,hastaların tedavi olduğu yerler ve diğer temiz alanlardan,insan ve hasta trafiğinin yoğun olduğu bölgelerden mümkün olduğunca uzak olacak şekilde belirlenir.
5.3 Tehlikeli  Atıkların  Ünite İçinde Ayrılması ,Toplanması ve Taşınması
5.3.1 Bu grupta yer alan  kimyasal atıklar,toksik,korozif (Ph<2 ve Ph<12 ) yanıcı ve reaktif (su ile reaksiyon verebilen .şoklara hassas)özelliklerinden en az birine sahip olmaları durumunda tehlikeli atık olarak kabul edilirler.Bu özellilerden hiç birine sahip olmayan tehlikesiz kimyasal atıklardan katı olanlar evsel atıklar ile birlikte toplanırlar,sıvı olanlar ise kanalizasyon sistemi ile uzaklaştırılırlar.
5.3.2 Tehlikeli atıklar kesinlikle kanalizasyon sistemine boşaltılmaz,doğrudan havaya verilmez,düşük sıcaklıklarda yakılmaz,evsel atıklarla  karıştırılmaz ve depolanarak bertaraf edilmez.
5.3.3 Ünitelerde oluşan röntgen banyo suları ,Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda hastane ile anlaşmalı lisanslı kuruluş tarafından  alınır.
5.3.4  Kullanılmış piller her katta bulunan pil toplama kutularına atılarak biriktirilir.Kutular dolduğunda Tıbbi Atık Sorumlu Hemşiresine bilgi verilerek boşaltılması sağlanır.

5.4 Ambalaj Atıkların  Ünite İçinde Ayrılması ,Toplanması ve Taşınması
5.4.1Kağıt,karton,plastik ve metal ambalaj atıkları kontamine olmamaları şartı ile diğer atıklardan ayrı olarak mavi renkli plastik Geri Dönüşüm kutularında (mavi torbalarda ) toplanırlar. Dolan kutular  haftada bir gün bu konu ile görevlendirilmiş genel Temizlik Personeli tarafından toplanarak Belediyeden gelen firmaya teslim edilir.
5.4.2 Serum ve ilaç şişeleri gibi cam ambalaj atıkları ise yine kontamine olmamaları şartı ile cam ambalaj kumbaralarında  toplanırlar.
5.4.3 Kullanılmış serum şişeleri  toplanmadan önce ,uçlarındaki lastik, hortum,iğne gibi hasta ile temas eden kontamine olmuş materyallerden ayrılır.Kontamine materyaller  diğer tıbbi atıklar ile birlikte  4.2 Tıbbi  Atıkların  Ünite İçinde Ayrılması ,Toplanması ve Taşınması bölüm başlığında yer alan bilgiler  doğrultusunda toplanır.
6.ATIKLARIN GEÇİCİ DEPOLANMASI
6.1Atıklar bertaraf sahasına taşınmadan önce 48 saatten fazla olmamak üzere geçici depolarda  bekletilebilirler. Bekleme süresi ,geçici atık deposu içindeki sıcaklığın 4 °C nin altında olması koşuluyla bir haftaya kadar uzatılabilir.
6.2 Geçici atık deposunun hacmi en az iki günlük atığı alabilecek boyutlarda olmalıdır.
6.3 Deponun tabanı ve duvarları sağlam ,geçirimsiz,mikroorganizma ve kir tutmayan ,temizlenmesi ve dezenfeksiyonu kolay bir malzeme ile kaplanır.
6.4 Depo kapıları dışarıya doğru açılır veya sürmeli yapılır.Kapılar daima temiz ve boyanmış durumda olur.Tıbbi atıkların konulduğu bölmenin kapısı turuncu renge boyanır,üzerinde görünebilecek şekilde ve siyah renkli “Uluslararası Biyotehlike” amblemi ile siyah harfler ile yazılmış “DİKKAT! Tıbbi Atık” ibaresi bulunur.
6.5 Depo kapıları kullanımları dışında daima kapalı ve kilitli tutulur,yetkili olmayan kişilerin girmesine izin verilmez.
6.6 Geçici atık depolarının içi ve kapıları görevli personelin rahatlıkla taşınabileceği,atıkların kolaylıkla boşaltılabileceği,depolanabileceği ve yüklenebileceği boyutlarda inşa edilir.
6.7 Geçici atık deposu ,atık taşıma araçlarının kolaylıkla ulaşabileceği ve yanaşabileceği yerlerde ve şekilde inşa edilir.
6.8 Tıbbi atıkların konulduğu bölmenin temizliği ve dezenfeksiyonu kuru (formol tabletle) olarak yapılır . Ayda bir defa folklanır. Bölme atıkların boşaltılmasına müteakiben temizlenir,dezenfekte edilir ve gerekirse ilaçlanır.Tıbbi atık içeren bir torbanın yırtılması veya boşalması sonucu dökülen atıklar uygun ekipman ile toplandıktan,sıvı atıklar ise uygun emici malzeme ile yoğunlaştırıldıktan sonra tekrar kırmızı renkli plastik torbalara konulur ve kullanılan ekipman ile birlikte bölme derhal dezenfekte edilir.
6.9Temizlik ekipmanı,koruyucu giysiler,atık torbaları ve konteynerler geçici atık depolarına yakın yerlerde depolanırlar.

7.TIBBİ ATIK PERSONELİNİN ÖZEL GİYSİSİ
7.1 Tıbbi atıkları taşımakla görevlendirilen temizlik personeli, çalışma sırasında eldiven, koruyucu gözlük, maske kullanır; çizme ve özel koruyucu turuncu renkli elbise giymek zorundadır.
7.2 Taşıma işleminde kullanılan özel giysi ve ekipmanlar ayrı bir yerde muhafaza edilir.
7.3 Tıbbi Atık Personelinin Özel Giysisi hastane çamaşırhanesinde temizlenir.
8. TESLİMAT
8.1 Tıbbi atıkların belediyeye teslimatı sırasında taşıyıcı tarafından teslim alındığının ve bertaraf tesisine verildiğinin belgelenmesi amacıyla ünite ile taşıyıcı/bertaraf eden kurum/kuruluş arasında Tıbbi Atık Takip Formu  düzenlenir.
8.2 Tıbbi Atık Toplama Personeli (tıbbi atıkların taşıyıcı kuruma verildiğinin belgelenmesi amacıyla) FR-TB.105 Tıbbi Atık Teslim Formu doldurur ve taşıyıcı kurum elemanına bunu imzalatır.Bu formun denetimini ve dosyalanmasını  Tıbbi Atık Sorumlu Hemşiresi yapar.
8.3 Bu belgeler arşive ve kalite kayıtlarına göre kayıt altına alınır.
9. KAZA DURUMUNDA YAPILACAKLAR
9.1. Tıbbi atıkların toplanması taşınması ve teslim edilmesi sırasında oluşacak kaza, olağan dışı durumlar F Durum Tespit Tutanağı ‘na kaydedilecek ve tıbbi atık sorumlu Hemşiresine  verilecektir.